Szkoła Tarbut w Wirtualnym Sztetlu
Informacje na portalu społeczności żydowskiej w Białymstoku
Informacje zebrane przez Studenckie Koło Naukowe Historyków Uniwersytetu w Białymstoku:
Szkoła Tarbut w Białymstoku
Początkowo przy ul. Lipowej (obecnie Lupowa 41 i 41D) funkcjonował zespół szkół Talmud-Tora – szkoła religijna i szkoła rzemieślnicza.
Plac przy ul. Lipowej zakupiło z funduszy prywatnych (ofiarowanych przez Kalmana Wolfa Wysockiego) Towarzystwo Białostockiej Talmud-Tory w 1903 r. Pełnomocnikiem Towarzystwa był Judel Kalecki, który podpisał akt kupna-sprzedaży w dniu 28.02.1903.
W 1903 r. został przygotowany i potwierdzony projekt zabudowy oraz plan dwóch nowych budynków szkolnych. Szkoła rzemieślnicza bardziej rozbudowana stanęła bliżej ulicy. Dalej w głębi, na niewielkim wzniesieniu, usytuowana została siedziba szkoły religijnej Talmud-Tory. W 1906 r. szkoły zostały otwarte.
Szkoła Talmud-Tory funkcjonowała w gmachu na wzgórzu do I wojny światowej, następnie została przeniesiona do gmachu synagogi Piaskowej (ul. Piękna). Szkoła była utrzymywana przez gminę i wspomagana z funduszy prywatnych. Czteroklasowa, przeznaczona dla najuboższych dzieci w wieku 6-12 lat, nauka obejmowała język hebrajski, studiowanie praw Tory, komentarzy talmudu oraz przygotowanie do wstąpienia do jeszybotu. Program nauczania obejmował także: język rosyjski, geografię, historię, rysunki, śpiew, gimnastykę i in.
Druga w zespole Szkoła Rzemieślnicza im. Wolfa Wysockiego prowadziła nauczanie w trzech działach: ślusarskim, stolarskim i tkackim. W dwudziestoleciu międzywojennym (w 1921 r.) placówka wznowiła swoją działalność jako niższa szkoła zawodowa kształcąca w działach: tekstylnym, ślusarskim, stolarskim i budowlanym.
W dwudziestoleciu międzywojennym (od roku 1926) w budynku na wzgórzu przy ul. Lipowej mieściła się żydowska szkoła powszechna prowadzona pod patronem stowarzyszenia kulturalno-oświatowego Tarbut, którego celem było upowszechnienie języka i kultury hebrajskiej, powiązanego ideowo z Organizacją syjonistyczną w Polsce („tarbut” w języku hebrajskim znaczy „kultura”).
(źródło: Małgorzata Dolistowska, Architektura i budownictwo publiczne społeczności żydowskiej w Białymstoku, w: Białystok Mayn Heym, red. D. Boćkowski, Białystok 2013, s. 93-94.)
Szkoła Tarbut w Białymstoku funkcjonowała od 1926 r. do wybuchu wojny, początkowo przy ul. Piłsudskiego 41 (obecna ul. Lipowa), a od 1939 r. przy ul. Kijowskiej 1. Kierownikiem szkoły byli kolejno: M. Fiszman (1929/30), Ch. Mejzelówna (1930/31), Josel Okuń (1931/32), Rejchmanowa (1932/33), Lejzel Zeldin (1933/34)
(źródło: Agnieszka Szarkowska, Prywatne szkoły narodowo-hebrajskie Jabne i Tarbut jako przykład aktywnej działalności żydowskich stowarzyszeń i organizacji kulturalno-oświatowych w województwie białostockim II RP)
